Herken rugpijn bij paarden

• Snauwen, afplatten van de oren, onrust bij het opzadelen of bij het schoonmaken van het zadel
• Staart flikkeren
• hoofd bonken
• Tandenknarsen
• Slecht humeur
• Veranderingen in het rijden: stijve rug, onzuiver ritme, kreupelheid, weigering van bepaalde oefeningen en gangen, verminderde soepelheid, problemen met achterwaartse training, negeren van hulpen die eigenlijk goed onder controle zijn, steigeren, bokken, plotseling weglopen

Het probleem is dat dit gedrag ook kan wijzen op andere aandoeningen - gebitsproblemen, maagzweren, neurologische aandoeningen, gewrichtsontsteking in de benen, buitensporige eisen, angst, en ga zo maar door.

Dierenartsen kunnen natuurlijk wat meer diagnostisch werk verrichten - maar zelfs de objectieve beoordeling van palpatoire bevindingen of röntgenfoto's kan moeilijk zijn.

Een palpatie onderzoek geeft eerst informatie over hoe sterk de rugspieren zijn (minder goed bespierde paarden hebben vaker rugproblemen) en of er sprake is van voelbare verharding, zwelling of atrofie. Vervolgens wordt zorgvuldig gezocht naar drukgevoelige delen van de rug van het paard. Deze zogenaamde palpatie kan tot 30 minuten duren en vereist niet alleen een ruime ervaring van de onderzoeker, maar optimaal ook een zekere vertrouwdheid met het individuele paard en zijn temperament. Toch zal er niet altijd definitieve zekerheid zijn over de vraag of de waargenomen reacties van het paard (ontwijking, aanhankelijkheid, gelaatsuitdrukkingen en vocalisaties) reacties op pijn zijn of louter een uiting van opwinding in de onbekende situatie: hoe nuttig palpatie ook is, de resultaten ervan zijn vaak niet echt doorslaggevend.

In elk geval is het belangrijk een eventuele kreupelheid van de achterhand uit te sluiten: pijn in de ledematen leidt tot een slechte houding en spanning van de rugspieren, wat gemakkelijk verkeerd kan worden geïnterpreteerd als een rugprobleem.

In samenhang met het palpatie onderzoek kan ook een zogenaamde diagnostische plaatselijke verdoving worden uitgevoerd. Daartoe worden de probleemzones die bij het palpatie onderzoek opvallend zijn geworden, tijdelijk ongevoelig voor pijn gemaakt door injectie met een plaatselijk verdovingsmiddel. Indien het paard bij een volgend tweede palpatie-onderzoek geen opvallende reacties meer vertoont, kan met reden worden aangenomen dat het inderdaad een rugprobleem heeft.

Bij de diagnose van vermoedelijke rugproblemen kunnen de volgende beeldvormingstechnieken na palpatie nuttig zijn:
 

• Röntgenfoto's: röntgenfoto's kunnen worden gebruikt om afwijkingen - of vermoedelijke afwijkingen - van het normale uiterlijk van de wervelkolom te diagnosticeren: voornamelijk artritis (gewrichtsslijtage), spondylose (botwoekeringen) en afwijkingen van de werveluitsteeksels (de zogenaamde "kissing spines") 

• Scintigrafie: met een scintigrafie van de wervelkolom kunnen ontstoken gebieden - pijn is vaak het gevolg van ontstekingsprocessen in het weefsel - worden gediagnosticeerd.

Niet alleen de resultaten van palpatie-onderzoeken zijn enigszins onbetrouwbaar - ook met röntgenfoto's is er een soortgelijk probleem bij paarden, net als bij mensen: Afwijkingen kunnen voorkomen bij personen die helemaal geen pijn hebben, en pijnpatiënten vertonen niet noodzakelijk abnormale radiografische bevindingen. Scintigrafie is hier gevoeliger, omdat hiermee actieve ontstekingsprocessen kunnen worden opgespoord - de ruimtelijke resolutie (d.w.z. de toewijzing van de ontstekingshaard aan een specifieke structuur) is echter niet erg goed.

Een combinatie van röntgenfoto's en scintigrafie is zinvoller: als een op de röntgenfoto gediagnosticeerde structurele onregelmatigheid ruimtelijk goed kan worden toegewezen aan een door de scintigrafie vastgestelde ontstekingshaard, kan met grotere zekerheid worden aangenomen dat de röntgen bevinding ook werkelijk relevant is voor de pijn.

Tot zover gaat alles goed - maar een dergelijke uitgebreide diagnostiek gaat natuurlijk gepaard met aanzienlijke kosten en logistieke inspanningen (alleen grote veterinaire klinieken beschikken over de passende technologie). Voel je niet te slecht als je je dit niet kunt veroorloven voor je familiepaard - het voordeel is omstreden, zelfs onder deskundigen.

Als een paard de indruk wekt last te hebben van rugpijn, is het absoluut verstandig om ook na te denken over de pasvorm van het zadel: een ongeschikt zadel kan de oorzaak zijn van veel rugproblemen. En, in tegenstelling tot rug diagnostiek, zijn er weinig onberekenbare factoren bij zadel diagnostiek: Een ongeschikt zadel is een ongeschikt zadel, en dat is duidelijk een probleem. Punt. Het geld dat aan zadel diagnostiek wordt besteed, is dus in ieder geval een verstandige investering.

Sommige zadel kenmerken kunnen door leken zelf worden beoordeeld - voor schoft- en schoudervrijheid, voor de juiste breedte van de slokdarm en voor de lengte en breedte van het zadel bestaan vuistregels, die misschien niet in alle gevallen de ultieme wijsheid zijn, maar wel heel nuttig zijn.

Maar alleen een zadelmaker of een dierenfysiotherapeut kan echt bepalen of het zadel goed past als je niet kunt kijken of voelen. Hetzelfde geldt voor de uiterst belangrijke vraag of een goede zadelpas ook wordt gegeven met de ruiter in het zadel, evenals - bovenal, natuurlijk! - in de beweging.

De goede oude intuïtie heeft de laatste jaren sterke concurrentie gekregen: Tegenwoordig zijn er verschillende methoden voor zadel diagnose beschikbaar, waarmee zadelproblemen kunnen worden gediagnosticeerd en deels ook zeer goed zichtbaar kunnen worden gemaakt.

Een meting en afdruk van de rug van het paard - hetzij mechanisch met een verstelbaar "meetframe" of speciale linialen, hetzij digitaal met een laserscanner - is meestal de eerste fase voor het aanmeten van een nieuw zadel. De resultaten kunnen echter, althans theoretisch, ook worden vergeleken met een bestaand zadel om de pasvorm te beoordelen. Dergelijke meetsystemen zijn in Duitstalige landen verkrijgbaar onder de merknamen Equiscan, Horseshape, Tomax en Saddle-Check; zij worden thans door vele goede zadelmakers gebruikt.

Deze metingen geven belangrijke aanwijzingen over de vraag of het zadel past. Maar als je echt precies wilt weten hoe je zadel ervoor staat, moet je een digitale zadeldrukmeting overwegen. Sensoren in een dunne mat onder het zadel geven een ruimtelijk en temporeel nauwkeurig beeld van de drukverdeling op de rug van het paard - terwijl het staat en bij alle gangen. Het drukprofiel van het zadel wordt weergegeven op het scherm van een computer of tablet en maakt een zeer nauwkeurige beoordeling mogelijk van de pasvorm van het zadel onder alle omstandigheden. Digitale zadeldrukmetingen worden aangeboden onder de merknamen SaddleScan en Medilogic.

Een eenvoudiger, analoog systeem voor de visualisering van de zadeldruk is de met gel gevulde Impression Pad, die eveneens onder het zadel wordt geplaatst en aan de hand van de vervorming ervan na een proefrit de drukverhoudingen onder het zadel minder nauwkeurig dan met de sensoren kan beoordelen, maar ook vrij goed.

Als uit de zadel diagnose blijkt dat er problemen zijn met de pasvorm van het zadel, zit er maar één ding op: laat het zadel, indien mogelijk, bijstellen - of laat een nieuw zadel maken. Een alternatief voor volledige aanpassing is het zogenaamde zadel op maat: de individuele assemblage van een geschikt zadel uit een verstelbare kunststof zadelboom en geprefabriceerde afzonderlijke onderdelen.

Rugproblemen worden in diergeneeskundige publicaties beschreven als een veel voorkomende kwaal bij sport- en vrijetijdspaarden. Geen enkele deskundige kan echter worden vastgepind op preciezere uitspraken of zelfs numerieke waarden - eenvoudigweg niemand heeft dit ooit zo nauwkeurig vastgesteld. Tot overmaat van ramp is in veel gevallen de diagnose "rugprobleem" gewoon niet duidelijk genoeg.
 
Sommige dierenartsen vinden dat rugproblemen overgediagnosticeerd worden. Anderen hebben beslist de subjectieve indruk dat het probleem bij hun patiënten is toegenomen.

Lees meer... -> Mogelijke oorzaken van rugpijn bij paarden